Cocugun Hayal Gucunun Güclenmesini ve olusturucu zeka gucunun artması için SCAMPER zeka tekniğini deneyin

resim1

Okulöncesi eğitimin amaçlarından biri çocukların yaratıcı düşünme becerilerini geliştirmektir. Farklı düşünme, hayal kurma, orijinallik ve sezgi yaratıcı düşünmenin en önemli noktalarıdır. SCAMPER yaratıcı düşünmenin geliştirilmesinde kullanılan uygulanması kolay, eğlenceli bir beyin fırtınası yöntemidir. Çocuklara farklı düşünme, hayal kurma ve sezgilerini kullanarak özgün ürünler ortaya koyma şansı verir.

SCAMPER zihinsel kalıplarımızın ötesinde hareket etmemizi sağlar. Çocuklara düşüncelerini değiştirmeleri ya da birleştirmeleri konusunda adım attırarak yaratıcı düşünmelerini sağlar. Michalko´´ya göre SCAMPER´´ın felsefesi şudur: Her fikir varolan başka bir fikirden doğar

SCAMPER okulöncesinden başlayarak her düzeyde eğlenceli bir şekilde uygulanabilir. İlk olarak Osborn tarafından geliştirilmiş daha sonra Eberle tarafından da hatırlanması kolay bir şekilde yeniden düzenlenmiştir. İngilizce yedi kelimenin baş harfinden oluşan bir akrostişdir yani hatırlanması istenen kelimelerin ilk harflerinin birleşmesinden oluşan yeni bir kelimedir.

S: Substitude: Yer değiştirme
C: Combine:Birleştirme
A: Adapt:Uyarlama
M: Modify, Minify, Magnify: Değiştirme, küçültme, büyültme
P: Put to other uses: Diğer kullanışlarının yerine koyma
E: Eliminate:Yok etme, çıkarma
R: Reverse, Rearrange:Tersine çevirme ya da yeniden düzenleme

SCAMPER tek bir nesneye yöneltilen düşünme yöntemi serisidir. Bunun için tek bir nesne seçilir ve beyin fırtınası yoluyla bu nesne değiştirilip geliştirilir. Bunun dışında öykü, masal ya da şiirlerde kullanılabilir. Bunu yapmak için çocuğa sorular sorulur.
Sorular çocuğun daha önce alışık olmadığı bir şekilde onun düşünmesini sağlar. Bu sorular bir anlamda farklı düşünme becerilerini kazandırmaya yönelik itici bir güçtür. Çocukların düşüncelerini geliştirip onların keşif yapmasını cesaretlendirir. Bu sorular çocukların yaratıcılıklarını ve kendi görüşlerini geliştirmeleri için gereksinimlerine uygun pratik yapma olanağı yaratır. Ayrıca esnek düşünmeyi ve kalıpları yıkmayı öğretir. SCAMPER´´ı bir nesne üzerinde uygulanarak ayrıntılı bir şekilde açıklanmasını aşağıda okuyabilirsiniz.

resim2

Yer Değiştirme

Bu aşamada nesneyi başka bir şeyin yerine koyma çalışması yapılır. Örneğin, bir elbise askısının yerine başka ne kullanılabilir? Ağaç dalı, ip, anten, tahta parçası vb.
Bunun dışında bu aşamada çocuğun daha çok düşünüp fikir üretebilmesi için farklı sorular da sorulabilir.
- Onun bir bölümünü başka bir şeyle değiştirebilir misin?
- Farklı bir güç kaynağı kullanabilir misin?
- ........... yerine başka ne kullanabiliriz?
- ........... başka hangi yollardan yapılabilir?
- Çocuklar sizin yerinize yapsa ne yaparlardı?
- Bir uzaylı yapsa nasıl yapardı?
- Başka hangi materyallerden yapılmış olabilir?
- Çok eski yıllarda onun yerine ne kullanılmıştı?

* Birleştirme

Bu aşamada farklı düşünceler ve öğeler bir araya getirilir ve birleştirilir. Örneğin; bir elbise askısı ile neyi birleştirirsek daha gelişmiş bir elbise askısı elde ederiz? Elbise askısını kirlilik ölçer bir elektronik aletle birleştirdiğimizi düşünelim. Böyle bir askı bize asılan elbiselerin temiz ya da kirli olup olmadığını bize gösterebilir. Bilgisayar ile birleştirilip dolaptaki giysilerin dokümanını bize verebilir.
Bu aşamada sorulabilecek sorular şunlardır:
- Hangi bölümler birlikte çalışabilir?
- ...............´´nın başlangıç ve sonunu değiştirebilir misiniz?
- ............... konusunda başka kimlerden yardım alabiliriz?
- ............... materyalleri birleştirebilir misiniz?

Uyarlama

Bu aşamada kişinin, nesnenin bir amaca ya da duruma uyum sağlaması için üzerinde düzeltme yapılır. Var olan nesneler ya da olaylar üzerinde ilişkisiz olan konular ile fikir ve ürünler birleştirilerek yeni düşünceler ortaya çıkartılır.
Örneğin; bir elbise askısını daha başka özel bir duruma nasıl sokabiliriz? Bunun için nasıl bir düzenleme yapmak gerekir? Elbise askısında güzel bir koku veren bir bölüm olabilir ve elbiselerdeki kötü kokuları yok eder. Elbise askısı suyu emen bir materyalden yapılmış olabilir. Bu durum da asılan elbiselerin daha çabuk kurumasını sağlar.
Bu aşamada sorulabilecek sorular şunlardır:
- ................´´yı tek bir ürün yerine iki ürün haline nasıl getirebilirsiniz?
- Çöpe neler attınız? Onlardan nasıl yararlanabilirsiniz?
- .................´´nın etkiliğini iki katına çıkarmak için nelere gereksiniminiz vardır?
- Bu konuda kimlerden öneri alabiliriz?
- Çok eski yıllarda .............. ile ilgili neler yapılıyordu?
- ..............´´yı gelecekte (siz büyüdüğünüzde) nasıl değiştirebilirsiniz?

Değiştirme, Küçültme, Büyültme

Bu aşamada nesnenin orijinal örneğini alıp formunu değiştirmek için genişletme, şeklini ya da niteliğini büyültme, küçültme, hafifleştirme, yavaşlatma gibi düzenlemeler yapılır.
Örneğin; elbise askısının görüntüsünde, şeklinde ya da renginde nasıl bir değişiklik yapılabilir? Elbise askısı daha ağır, hafif, hızlı güçlü, kısa ya da küçük nasıl yapılabilir? Elbise askıları daha geniş ve güçlü yapılırsa ağır battaniyeleri ya da yatak örtülerini taşıyabilir. Farklı renklerde elbise askısı üretilirse giysiler mevsime göre ya da türlerine göre düzenlenebilir. Esnek bir materyalden yapılırsa elbisenin şeklini alabilir.

Bu aşamada sorulabilecek sorular şunlardır:
- ...............´´nın kullanımını nasıl eğlenceli bir hale getirebiliriz?
- ...............´´nın eğer içi görülebilseydi ne olurdu?
- .............. daha ağır olsa nasıl olurdu?
- .............. daha hafif olsa nasıl olurdu?
- ............... hiçbir yere hareket etmeseydi ne olurdu?
- ...............´´nın rengini değiştirirseniz nasıl olurdu?
- Çok küçük olsa ...............´´ya farklı olarak ne yapardınız?
- ................ eğer konuşabilseydi ne söylerdi?
- Uzayda olsaydınız nasıl yapardınız?

Diğer Kullanımların Yerine Koyma-Amacını Değiştirme

Bu aşamada çocuktan elindeki nesneyi her zaman kullandığı amacından farklı amaçlar için kullanması istenir. Örneğin; elbise askısını başka ne amaçla kullanabiliriz? Elbise askısı tekrar şekillendirilip çelenk için bir çerçeve olabilir. Anten yapılıp radyoya bağlanabilir. Şekli değiştirilerek bir sekreterin yazacağı metni daha iyi okuyabilmesi için kâğıtlarını tutma görevi yapabilir.
Bu aşamada sorulabilecek sorular şunlardır:
- Elinizdeki ..............´´nın yarı bölümünü başka bir şey için kullanabilir misiniz?
- ................´´yı başka kimler kullanır?
- ................´´nın reklamını nasıl yapabiliriz?
- .............. ile evde ya da okulda başka neler yapabiliriz? Onu başka hangi amaçlar için nasıl kullanabiliriz?
- .................´´yı yenebilir hale getirmek için ne yapabiliriz?
- ................´´başka bir yerde kullanabilmek için nasıl değişiklikler yapabiliriz?

Yok Etme, Çıkarma

Bu aşamada çocuktan nesnenin bir özelliğinin tümünü ya da bir bölümünü atması ya da kaldırması istenir. Örneğin; elbise askısından neleri çıkarabiliriz? Elbisenin asıldığı bölüm, naylon giysilerin kaymaması için kauçuk bir bölümle değiştirilebilir.
Bu aşamada sorulabilecek sorular şunlardır:
- ...............´´da hangi parçaları kesip atabilirsiniz?
- ...............´´nın esas kısmı dışında her şeyi çıkarsanız ne olurdu?
- Yarın okuldan ayrılmak zorunda kalsanız ne yapardınız?
- ..............´´dan rasgele bir bölümünü çıkarırsanız ne olurdu?
- ..............´´ya olan ihtiyacımız azalsaydı ne olurdu?
...............´´dan kesip atamayacağınız en önemli parça hangisidir? Neden?

Tersine Çevirme ya da Yeniden Düzenleme

Olay ya da olguların var olan durumu yeniden düzenlenerek sonuçları tartışılır. Çocuktan nesnenin sahip olduğu şekilden farklı bir plan ya da şema düşünmesi istenir. Örneğin; elbise askıları başka nasıl tasarlanabilir? Altına diğer askıların asılabileceği bir kanca eklenerek giysi merdiveni oluşturulabilir. Askının alt tarafı şapka ve havluların asılabileceği şekilde düzenlenebilir. Dar dolaplarda kullanmak için askı yarıdan kıvrılabilecek şekilde tasarlanabilir.
Bu aşamada sorulabilecek sorular şunlardır:
- ..............nın hangi parçalarını değiş tokuş yapabilirsiniz?
- İlk parçayı sona koysanız ne olur?
- Son parçayı başa koysanız ne olur?
- Üst üste ya da alt alta yapmaya çalışsanız ne olurdu?
- ................ olsaydı onu nasıl yapardı?
- ................. da insanlar ya da hayvanlar rollerinin tersini yapsaydı neler olurdu?

Uygulama Örnekleri

Değişik dönemlerde beş-altı yaş grubu çocuklarıyla gerçekleştirilmiş bazı SCAMPER´ın çocuklar tarafından yapılmış .sorularıyla birlikte uygulama örnekleri aşağıda verilmiştir. Bu örnekler SCAMPER´´ın daha iyi anlaşılmasına neden olacaktır.

Çalışmalar bireysel çalışma ve tereyağ-ekmek yöntemi ile işbirlikli öğrenme yönteminin tekniklerinden biri olan birlikte öğrenme tekniği kullanılarak uygulanmıştır. Sorular yazar tarafından verilmiştir. Çalışmaların bir bölümünde çocuklar düşündüklerini aynı zamanda resimlemişlerdir.

-Ayakkabı Olmasaydı Sokakta Gezmek İçin yağımıza başka ne giyerdik?
-Komik görünümlü eğlenceli bir ayakkabı yapsaydınız nasıl bir ayakkabı yapardınız?
-Dişlerimizi fırçalamak için diş fırçası yerine başka ne kullanabiliriz?
-Daha gelişmiş bir diş fırçası için diş fırçamıza neler ekleyebiliriz?
-Balon olsaydın nerelere ucardın? hangi renk balon olurdun?nelerden balon yapabilirdik?
-Buzdolabı ile neyi birleştirirsek daha gelişmiş olur?
-Kapağını açmadan buzdolabının içini görebilseydik ne olurdu?
-Siz bir buzdolabı olsaydınız nasıl bir buzdolabı olmak isterdiniz?
-Karıncalar bir ev yapsaydı nasıl bir ev yapardı
-Evin bölümlerinden birini çıkarmanız gerekse hangisini çıkartırsınız? Neden?
-Evi anlatan başka hangi kelimeler kullanabiliriz?
-Uzaylı biri şemsiye yapsa nasıl bir şemsiye yapardı?
-Şemsiye yerine başka ne kullanılabilir?
-Musluğa taktığımız kısa bir hortumla başka neler yapabiliriz?
-Okuduğumuz kitap konuşsaydı öğretmeninize ne söylerdi?
-Okuduğumuz kitabın rasgele bir bölümünü çıkarırsak ne olur? neler olurdu?
-Makas çok ağır olsaydı ne olurdu?
-Ütü ile ütü masası arasında nasıl bir ilişki vardır?
-İki süzgeci üst üste koyarsak ne olur?
-Balıgın daha yuzmesi için neler ilave edilebilir vucuduna? -Saç fırçasını saçımızı taramak dışında başka hangi amaçla kullanabiliriz?

Harika bir teknik değil mi mutlu kalın...

Kaynakca: Bilgisayardaki oglis katkısı nedeni ile kaynakca silindi. en kısa sürede yararlandığım kaynakları bulup yazacağım. Harika kişilerin harika fikirlerinin kaynaklarını linkleri ile yazacağım söz :))
*http://web.firat.edu.tr/icits2011/papers/27676.pdf
*mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/.../25104704_scampertesti.doc ..
*digerleri tekrar buldukca ekleyeceğim
resim 1...okuloncesihersey.netten 
resim 2:slideshare.com danalınmadır.